Kolekcja dzieł związanych z władającą niegdyś Księstwem Pomorskim dynastią Gryfitów jest najbardziej znaną i jedną z najważniejszych części zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie. Wiele obiektów znajdujących się w tej kolekcji to znakomite dzieła sztuki, mające swoje ustalone znaczenie w spuściźnie artystycznej Europy. Należy do nich m.in. egreta i rozety Franciszka I, portret Filipa I pędzla Łukasza Cranacha Młodszego czy drogocenne stroje książąt. Kolekcja ma również dużą wartość dla budowania tożsamości regionalnej dzisiejszych Pomorzan. Na tle burzliwych dziejów księstwa w późniejszych stuleciach czasy świetności pod rządami Gryfitów były postrzegane jako mityczny złoty wiek, stając się dla mieszkańców Pomorza powodem do dumy i identyfikacji z regionem. Tytuł nowej stałej wystawy „Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII w.” oddaje europejską rangę kolekcji i jednocześnie podkreśla jej znaczenie dla kultury regionu.
W 1496 r. Bogusław X postanowił wesprzeć cesarza Maksymiliana I w konflikcie zbrojnym z królem Francji Karolem VIII. Do wojny ostatecznie nie doszło, a książę pomorski postanowił wyruszyć dalej, do Ziemi Świętej i Włoch. Wyprawa zamieniła się w trwającą dwa lata podróż, która była dla niego okazją do poznania wielu dworów środkowej Europy i Włoch, w tym również cesarskiego i papieskiego. Przyjęty przez papieża Aleksandra VI Borgię w Rzymie, otrzymał od niego ceremonialny miecz, który był zapewne pierwszym renesansowym dziełem sztuki, jakie zawitało na dwór pomorski' (il. 9). Doświadczenia zebrane w czasie tej wyprawy z pewnością wpłynęły na politykę księcia, nie zmieniły jednak jego zasadniczych upodobań artystycznych. Nieliczne zachowane do dziś dzieła sztuki jego fundacji utrzymane były w każdym razie w duchu późnego gotyku. Dotyczy to zarówno architektury rozbudowywanych przez niego zamków (m.in. w Szczecinie, Wologoszczy i w Slupsku), jak i rzeźby (ołtarz z kościoła we Wkryujściu). Trudno natomiast wyrokować o upodobaniach księcia dotyczących malarstwa, bowiem wiązany jest z nim dziś tylko jeden obraz, niewielkie przedstawienie Madonny z kręgu Quentina Massysa (il. 10).
Rafał Makała, Sztuka w służbie książąt pomorskich w XVI i XVII wieku
Spis treści / Inhaltsverzeichnis:
Wstęp Vorwort |
Str.9 |
Rafał Makala Sztuka w służbie książąt pomorskich w XVI i XVII wieku Kunst im Dienste der Herzögen von Pommern im 16. und 17. Jahrhundert. |
Str.15 |
Justyna Bądkowska Malarstwo na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie Malerei am Hofe der pommerschen Herzöge im 16. und 17. Jahrhundertaus der Sammlung des Muzeum Narodowe w Szczecinie |
Str.43 |
Kinga Krasnodebska Nowożytna rzeźba kamienna na dworach książąt pomorskich w okresie złotego wieku Pomorza Neuzeitliche Steinplastik an den Höfen der pommerschen Herzöge während des Goldenen Zeitalters Pommerns |
Str.61 |
Monika Frankowska-Makala „Cały strój był z pięknej kwiecistej złotej sztuki materiału..." -ubiory i klejnoty książąt pomorskich ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie „Das gantze Kleidt ist gewesen von einen schönen geblümbten Güldenen stück..."-der Pommernherzöge Kleider und Juwelen aus der Sammlungdes Muzeum Narodowe w Szczecinie |
Str.81 |
Katalog | Str.109 |
Malarstwo (kat. 1-12) Malerei (Kat.-Nr. 1-12) |
Str.110 |
Rzeźba (kat. 13-17) Plastik (Kat.-Nr. 13-17) |
Str.187 |
Stroje i klejnoty książąt pomorskich z krypty kościoła zamkowego w Szczecinie (kat. 18-39) Kleider und Juwelen der Herzögen von Pommern aus der Gruftder Schlosskirche in Stettin (Kat.-Nr. 18-39) |
Str.214 |
Rzemiosło artystyczne (kat. 40-46) Kunstgewerbe (Kat.-Nr. 40-46) |
Str.338 |
Grafika i starodruki (kat. 47-49) Grafik und Alte Drucke (Kat.-Nr. 47-49) |
Str.361 |
Drzewo genealogiczne Gryfitów - potomkowie Bogusława X] Stammbaum der Greifenherzöge - Nachkommen Bogislaws X. |
Str.380 |
Bibliografia Literaturverzeichnis |
Str.382 |
Źródła i autorzy fotografii Abbildungsnachweis |
Str.397 |