Sztuka protestancka na Pomorzu 1535–1684

Ilustracje: kolorowe
Język: polski, angielski
Ilość stron: 544
Oprawa: twarda
Rok wydania: 2005
ISBN/ISSN : 83-86136-20-0
Długość: 24 mm
Szerokość: 17 mm
Wysokość: 1.5 mm
Cena podstawowa dla wariantu 49,00 zł

Prezentowane opracowanie jest zmienioną wersją pracy doktorskiej autora obronionej na Uniwersytecie Wrocławskim. Obszerne wydanie wzbogacone licznymi ilustracjami (na 92 stronach), pokaźną bibliografią, w tym materiałem źródłowym. Prezentuje treści historyczne, artystyczne i religijne na terytorium historycznego księstwa pomorskiego w wiekach XVI–XVII. Tematem przewodnim jest sztuka kościoła ewangelickiego, w tym architektura, ołtarze, ambony, chrzcielnice, obrazy, epitafia i inne elementy liturgicznego wyposażenia. Wraz z utworzeniem Krajowego Kościoła w państwie Gryfitów zmienia się wnętrze świątyń, tematyka przedstawień religijnych, przebieg liturgii oraz indywidualne pojmowanie pobożności. Wnioski i sądy przedstawione przez autora nie zamykają dyskusji nad poruszanym tematem, lecz stanowią uzupełnienie dotychczasowych badań.

 

Przedmiotem niniejszej pracy stanowią treści i funkcje sztuki protestanckiej na obszarze historycznego księstwa pomorskiego w latach 1535-1684. Dolną granicę chronologiczną wyznacza rok wydania "Porządku Kościelnego" (1535) jako podstway prawnej dla funkcjonowania ewangelickiego Kościoła Krajowego w państwie Gryfitów. [...] Górną granicę chronologiczną stanowi rok śmierci ostatniego biskupa kamieńskiego, a zarazem spadkobiercy i kontynuatora tradycji Gryfitów, Ernesta Bogusława von Croya (1684)...

 

Marcin Wisłocki, Wstęp

 

Spis treści

 Wstęp

s.11

 1. Kościół na Pomorzu w XVI i XVII wieku

s.21

 1.1 Początki reformacji na Pomorzu

s.21

 1.2. Pomorski kościół krajowy w dobie konfesjonalizacji

s.24

 1.3. Pomorski kościół krajowy w dobie ukształtowanej ortodoksji

s.29

 1.4. Kościół w państwie podzielonym pomiędzy szwecję i brandenburgię

s.31

 2. Stanowisko pomorskich teologów protestanckich w sprawie sztuki kościelnej

s.35

 2.1. Tumulty obrazoburcze w 20. latach xvi wieku i ich echa

s.35

 2.2. Problematyka sztuki w pomorskim prawie kościelnym

s.38

 2.3. Wypowiedzi pomorskiego duchowieństwa ewangelickiego na temat sztuki kościelnej

s.42

 Ekskurs: obrazowość katechetycznych druków pomorskich xvi i xvii wieku

s.48

 3. Protestancka architektura kościelna na pomorzu

s.52

 3.1. Książęce kaplice zamkowe

s.53

 3.2. Użytkowanie i modernizacje budowli średniowiecznych

s.55

 3.3. Główne typy i forma pozostałych kościołów

s.57

 3.4. Programy ideowe budowli kościelnych

s.61

 4. Sztuka w służbie ewangelickiej konfesji - treści i funkcje wyposażenia wnętrz kościołów

s.63

 4.1. Ołtarze

s.63

 4.1.1. Typy ołtarzy

s.63

 4.1.2. Programy ideowe

s.68

 A. Programy eucharystyczne

s.68

 B. Programy konfesyjne

s.74

 C. Programy typologiczne

s.80

 D. Indywidualne programy konfesyjne

s.83

 E. Rozbudowane programy pasyjne

s.85

 4.1.3. Funkcje ideowe i symbolika ołtarzy

s.88

 4.2. Ambony

s.91

 4.2.1. Rola kazania w pomorskim kościele krajowym

s.91

 4.2.2. Typy ambon

s.92

 4.2.3. Programy ideowe

s.95

 A. Korpus i schody

s.95

 B. Podpora

s.105

 C. Bramka

s.106

 D. Zapiecek

s.109

 E. Baldachim

s.111

 4.2.4. Funkcje ideowe i symbolika ambon

s.114

 4.3. Chrzcielnice

s.118

 4.3.1. Rola sakramentu chrztu w pomorskim kościele krajowym

s.118

 4.3.2. Typy chrzcielnic

s.121

 4.3.3. Programy ideowe

s.124

 A. Programy złożone z narracyjnych scen związanych z teologią i liturgią chrztu

s.124

 B. Programy złożone z pojedynczych przedstawień figuralnych

s.127

 C. Programy alegoryczne i emblematyczne

s.130

 D. Programy inskrypcyjne i heraldyczne

s.132

 4.3.4. Funkcje ideowe i symbolika chrzcielnic

s.133

 4.4. Dekoracje ław, empor, ścian, stropów i sklepień

s.136

 4.4.1. Ławy

s.136

 4.4.1.1. Rola ław w organizacji przestrzeni kościołów

s.136

 4.4.1.2. Programy ideowe

s.139

 A. Narracyjne cykle biblijne

s.140

 B. Exempla virtutis - przedstawienia postaci biblijnych, świętych, reformatorów i personifikacji Cnót

s.141

 C. Programy heraldyczne i inskrypcyjne

s.145

 4.4.2. Empory

s.146

 4.4.2.1. Miejsce i funkcja empor we wnętrzu kościelnym

s.146

 4.4.2.2. Programy ideowe

s.148

 A. Programy katechetyczne

s.148

 B. Programy alegoryczne i emblematyczne

s.154

 C. Programy heraldyczne i stanowe

s.157

 4.4.3. Malowidła ścienne

s.158

 4.4.4. Dekoracje malarskie stropów i sklepień

s.161

 4.4.5. Funkcje ideowe i symbolika dekoracji ław, empor, ścian, stropów i sklepień

s.165

 4.5. Konfesjonały

s.167

 4.5.1. Lokalizacja i forma

s.168

 4.5.2. Programy ideowe

s.169

 4.6. Organy

s.175

 4.6.1. Rola muzyki w liturgii pomorskiego kościoła krajowego

s.175

 4.6.2. Fundacje organów forma prospektów organowych

s.178

 4.6.3. Programy ideowe

s.182

 4.7. Obrazy

s.187

 4.7.1. Przedstawienia alegoryczne i typologiczne

s.189

 4.7.2. Przedstawienia katechetyczne

s.191

 4.7.3. Przedstawienia sądu ostatecznego

s.194

 5. Protestanckie epitafia na pomorzu

s.197

 5.1. Typy i forma

s.197

 5.1.1. Epitafium obrazowe

s.200

 5.1.2. Epitafium portretowe - pomnik epitafijny

s.202

 5.1.3. Epitafium inskrypcyfne

s.204

 5.1.4. Epitafium heraldyczne

s.206

 5.2. Programy ideowe

s.208

 A. Wczesne programy konfesyjne

s.208

 B. Epitafia ze sceną Ukrzyżowania

s.209

 C. Epitafia z inną sceną pasyjną

s.212

 D. Epitafia ze sceną Zmartwychwstania

s.213

 E. Epitafia z programem odnoszącym się do innej obietnicy zmartwychwstania

s.215

 F. Indywidualne programy biograficzne, moralizatorskie i konfesyjne

s.216

 5.3. Funkcje ideowe i symbolika pomorskich epitafiów...

s.220

 6. Protestancka sztuka na pomorzu wobec teologicznych kontrowersji epoki

s.223

 6.1. Okres krystalizacji wyznania luterańskiego

s.223

 6.2. Okres „drugiej reformacji" i wojny trzydziestoletniej

s.227

 6.3. Okres okupacji brandenburskiej i szwedzkiej po pokoju westfalskim

s.233

 7. Protestancka sztuka na pomorzu wobec tradycji średniowiecznej

s.237

 7.1. Adaptacje dzieł średniowiecznych

s.238

 7.2. Reinterpretacja kultu świętych

s.243

 7.3. Odnowienie tradycji medytacji i mistyki

s.250

 7.3.1. Programy pasyjne około roku 1600

s.250

 7.3.2. Odzwierciedlenie „serdecznej pobożności" w przedstawieniach chrystologicznych

s.254

 7.3.3. Tendencje mistycyzujące w przedstawieniach alegorycznych i kompozycjach emblematycznych

s.256

 8. Protestancka sztuka na pomorzu wobec jednostki, społeczeństwa i regionu

s.261

 8.1. Fundacje dzieł sztuki kościelnej w oczach współczesnych

s.261

 8.2. Upamiętnienie i gloryfikacja przez sztukę

s.263

 8.2.1. Rola portretu

s.263

 A. Portret „identyfikujący"

s.267

 B. „Uobecnienie" książęcych i szlacheckich patronów w pelnoplastycznej figurze

s.269

 C. Portrety reformatorów i pastorów jako wyraz lokalnej tożsamości ewangelickich gmin

s.270

 8.2.2. Rola herbów i gmerków

s.273

 8.2.3. Rola inskrypcji

s.276

 8.3. Nadmorski genius loci?

s.279

 9. Treści i funkcje protestanckiej sztuki pomorza na tle pozostałych obszarów objętych reformacją luterańską

s.283

 Protestant art in pomerania 1535-1684 summary

s.290

 Bibliografia

s.308

 I. Źródła

s.308

 A. Niepublikowane

s.308

 B. Publikowane

s.308

 II. Literatura

s.341

 Spis ilustracji

s.391

 Ilustracje

s.401

 Indeks nazw geograficznych

s.493

 Indeks osób

s.504

 Indeks ikonograficzny

s.522

 Indeks wersetów i sygli biblijnych

s.537

 

 

 

Drukuj