Autor: Mieczysław Zlat

Czasowe granice Renesansu i manieryzmu obejmują prawie półtora stulecia, między umownymi datami 1500 - 1640. W tym długim okresie sztukę polską kształtowały - poza wymienionymi w tytule - jeszcze dwa style: późny gotyk i barok. Pierwszy przeważał do połowy XVI wieku, a  jego pozostałości przetrwały do przełomu stulecia następnego, kiedy wprawdzie sporadycznie, ale świadomie nawiązywano do form gotyckich (,,pierwszy neogotyk").  Zwiastuny baroku natomiast pojawiły się na ziemiach polskich w ostatniej ćwierci  złotego wieku, z niewielkim opóźnieniem w stosunku do Włoch - kolebki tego stylu, manieryzm zaś ukształtował sie u nas w dwóch różnych odmianach.

Wielkość i zróżnicowanie nurtów stylowych pojawiających się równoczesnie lub krótko po sobie w czasach  ostatnich  Jagielonów i pierwszych królów elekcyjnych nie występowały poza tym w żadnym innym stuleciu naszych dziejów. Fragment z przedmowy.

Tom trzeci obejmuje XVI wiek i przedstawia początki renesansu, rozpowszechnianie i przyswajanie nowej sztuki. Dwa manieryzmy i nurt rodzimy.

Spis treści:

Przedmowa

1. Początki i wzorce, 1500- 1540 

Zamek, kaplica, nagrobek - "włoskim kształtem"

Swojska droga do renesansu

Początki sztuki renesansowej na Ślasku

2. Rozpowszechnianie i przyswajanie nowej sztuki, 1540 - 1570

Nowe ośrodki i nowe zadania

Padovano i inni mistrzowie dłuta

Obrazy malowane, tkane i odlewane

Sztuka Komasków na Śląsku

3. Dwa manieryzmy i nurt rodzimy, 1570 - 1600

W kręgu fundacji magnackich i patrycjuszowskich

Santi Gucci i jego epigoni. Niderlandczycy we Lwowie i Gdańsku

Malarstwo- Ukrzyżowanie, konterfekt i wojna albo łowy

Śląsk - czas Niderlandów

4. Z barokiem w tle, 1600 - 1640 

"Do ludzkiego podziwienia" - wielkopańskie budowle świeckie i sakralne

Gdańsk i architektura miasta

" Dla siebie i potomnych" - wielkie pomniki nagrobkowe. Odrodzenie snycerstwa

Malarstwo - portret sarmacki; aktualizacja tematów religijnych i historycznych

Sztuka Śląska w przededniu wielkiej wojny

Posłowie 

Tablica chronologiczna

Bibliografia

Indeks